Teleskop Alım Sorunsalı

Teleskop Alım Sorunsalı

nereyi rontgenliyoz?

töbe töbe.

TELESKOPUNUZU SEÇERKEN


Eğer bir teleskop ya da dürbün almayı düşünüyorsak, onları önce tanımamız gerekir. Böylece, kullanım amacımıza uygun olanı seçmemiz daha kolay olacaktır. Bu yazı, bu aygıtları tanımanızı, böylece teleskop ya da dürbün alırken nelere dikkat etmeniz gerektiğini anlatıyor.

Bir teleskop ya da dürbünün iki kullanım amacı vardır. Bunlardan ilki, uzaktaki bir cismin daha iyi görülebilmesi için, büyütülmesidir. Bu sayede, çıplak gözün seçemeyeceği sönük gök cisimlerini görmemiz mümkün olur. İkincisi de, bir cisimden gözün toplayabileceğinden daha fazla ışık toplamaktır. Optik teleskoplar, görünür ışık altında kullanılan teleskoplardır. Yapılarına göre bunları mercekli ve aynalı teleskoplar olarak iki ana gruba ayırabiliriz.

Optik teleskoplar, iki temel parçadan oluşur. Birinci parça, ışığı toplamaya yarayan objektiftir. Objektif, mercek ya da ayna olabilir. İkincisi ise, göz merceği ya da oküler olarak adlandırılan mercek takımıdır. Mercekli teleskoplar, ilk kullanılan teleskoplardır. Günümüzde de küçük çaplı teleskoplar genellikle merceklidir. Mercekli teleskoplarda, farklı dalga boylarındaki ışığın kırılarak renklerine ayrışmaması için, objektifte birleştirilmiş iki mercek kullanılır. Bu mercekler ayrıca, istenmeyen yansımaları azaltmak ve ışık geçirgenliğini artırmak amacıyla çeşitli malzemelerle kaplanır.

Aynalı teleskoplar ise kendi içlerinde iki ana gruba ayrılabilir: Newton tipi, Cassegrain tipi. Newton tipi teleskoplarda, ana aynadan yansıyan ışık, ikinci, düz bir diyagonal aynaya, oradan da teleskop tüpünün dışarısındaki göz merceğine yansıtılır. Cassegrain teleskoplarda ise, ana aynadan yansıyan görüntü, ikinci bir dışbükey aynaya, oradan da ana aynanın ortasındaki bir delikten göz merceğine yansıtılır. Newton tipi teleskopların fiyatları, Cassegrain teleskoplara oranla daha düşüktür. Ancak, Cassegrain teleskoplar, hem daha kısa olduklarından daha az yer kaplarlar, hem de daha kolay taşınırlar.

Bir teleskop çeşidi daha vardır ki, bu, aynalı teleskoplarla mercekli teleskopların bir tür birleşimi olarak kabul edilebilir. Bunlara verilebilecek en iyi örnekler, Schmidt-Cassegrain ve Maksutov-Cassegrain teleskoplardır. Bu teleskoplarda ışık önce mercekten sonra da aynadan büküldüğü için teleskopun tüpünün boyu daha kısadır. Bu teleskoplar, ötekilerine göre daha pahalıdır.

Teleskopun gücü, genellikle onun büyültme gücüyle karıştırılır. Bu nedenle yanlış anlaşılan bir kavramdır. Bir teleskopun, toplam performansını belirleyen etken aslında sadece büyültme değil, aynı zamanda onun ışık toplama kapasitesidir. Işık toplama kapasitesini belirleyen etken ise, objektifin yani ana merceğin ya da aynanın alanı, dolayısıyla da çapıdır. Çap ne kadar artarsa, ışık toplama miktarını belirleyen alan onun karesiyle orantılı olarak artar. Örneğin, 20 cm çaplı bir teleskop, 10 cm çaplı bir teleskopun 4 katı ışık toplar.

Teleskopların özellikleri açıklanırken, odak uzaklığına da değinilir. Bir teleskopun odak uzaklığı, objektife giren paralel ışınların yani sonsuz uzaklıktaki bir cisimden gelen ışınların objektiften ne kadar uzaklıkta odaklandığıdır. Bir optik aygıtın odak uzaklığı genellikle milimetre cinsinden ifade edilir. Odak uzaklığının objektif çapına oranı ise f-oranı olarak adlandırılır. Çapı 200 mm, odak uzaklığı 2000 mm olan bir teleskopun f-oranı, 10’dur ve f/10 olarak gösterilir. Büyültme, teleskopların maliyetini doğrudan artıran bir etken değildir. Ancak, yüksek büyültme, daha fazla ışık toplamayı gerektirdiğinden, ister istemez çapın büyümesi kaçınılmaz olur.

Teleskopların büyütme gücü çok basit bir formülle hesaplanır. Büyütme gücü, teleskopun yani objektifin odak uzaklığının göz merceğinin odak uzaklığına bölünmesiyle bulunur. Bu basit formülden anlaşılabileceği gibi, göz merceğini değiştirerek teleskopumuzun büyültme gücünü değiştirmemiz mümkündür. Bu nedenle, göz merceği çıkartılıp değiştirilebilen teleskoplar tercih edilmelidir. Örneğin, 1000 mm odak uzaklığına sahip bir teleskopa 10 mm odak uzaklığına sahip bir göz merceği takarsak, 100 defa (100x) büyültme elde ederiz.

Objektifin ve göz merceğinin odak uzaklıkları istenildiği gibi ayarlanabileceğinden, kuramsal olarak büyültmenin bir sınırının olmadığı söylenebilir. Ancak pratikte bir takım sorunlarla karşılaşılır. Belirli çaptaki bir teleskopla, yeterli kalitede görüntü elde edebilmek için, büyültmenin de belirli bir sınırı aşmaması gerekir. Büyültme arttıkça, görüntünün parlaklığı ve ayrıntısı kaybolur. Hangi çaptaki teleskopla ne kadar büyültme yapılabileceğinin kesin bir formülü yoktur. Bununla birlikte kabul edilen bir oran vardır. Buna göre, yapılabilecek en fazla büyültme objektif çapının santimetresi başına 20x’dır.

Teleskop alırken, isteğe bağlı olarak birtakım aksesuar da alınabilir. Örneğin, değişik büyültmeler elde etmek için farklı odak uzaklıklarına sahip göz mercekleri alınabilir. Kimi teleskopların, bir gökcismini izlemek için bir hareket ve bilgisayar donanımı vardır. Bu sayede bu gök cismi, görüş alanında sabit kalır. İzleme mekanizması, özellikle gökyüzü fotoğrafları çekmek isteyenler için gereklidir. Bu donanıma sahip kimi teleskoplar, koordinatları bilgisayara girildiğinde, bir gökcismine yönelebilirler. Hatta, bir kısmında, on binlerce gökcisminin koordinatları kayıtlıdır. Gök cisminin ismini seçerek teleskopun ona yönelmesini sağlayabilir. Bu özellikle, gök cisimlerinin yerlerini bulmakta zorlanan deneyimsiz gözlemciler için çok büyük kolaylıktır.

Dürbünlerin optik özellikleri, teleskopların optik özellikleriyle hemen hemen aynıdır. Dürbünlerin de objektifi ve göz merceği vardır. Teleskoplarda olduğu gibi, ışık toplama miktarını objektifin yüzey alanı, büyültmesini ise odak uzaklıklarının oranı belirler. Dürbünlerin en önemli özellikleri taşınabilir olmaları ve çift objektife ve göz merceğine sahip olmalarıdır. Her iki gözle bakılabildiği için daha rahat bit görüntü sağlarlar. Bu nedenlerle, çok iyi teleskoplara sahip amatör gökbilimcilerin bile mutlaka birer dürbünleri vardır.

Bir dürbünde, büyültme oranı ve objektif çapı, genellikle dürbünün üzerinde yazılıdır. Eğer dikkat ettiyseniz, dürbünlerin üzerinde 8x25, 10x50 gibi ifadeler bulunur. Buradaki ilk sayı büyültmeyi, ikincisi ise, milimetre cinsinden objektif çapını belirtir. Yani, 10x50’lik bir dürbün, 10 kez büyütür ve objektif çapı 50 mm’dir.

Gökyüzü gözlemleri için kullanılan dürbünler, genellikle 7-12 kez büyüten dürbünlerdir. Daha yüksek büyültme genellikle tercih edilmez; çünkü elin titremesi, görüşü zorlaştırır. Ancak, yüksek büyültmeli dürbünler, üç ayak üzerine yerleştirilmek suretiyle kullanılırsa, bu titreme önlenmiş olur. Bu nedenle, dürbün satın alırken, eğer 12x’dan daha fazla büyültmeli olanlarını tercih edecekseniz, üç ayağa yerleştirilebilmesi için gerekli donanıma sahip olanlardan seçmelisiniz.

20-35 mm çaplı dürbünler gün ışığında genellikle yeterli olur. Ancak, gökyüzü gözlemleri için 40 mm’den büyük olanlar tercih edilmelidir. Gökyüzü gözlemciliğinde çok kullanılan dürbünler 7x50 ve 10x50 dürbünlerdir. Bu tip dürbünler, arazide başka amaçlarla gözlemler yapmak için de idealdir. 7x50 ve 10x50 dürbünler, kuş gözlemcilerinin de en çok kullandıkları dürbünlerdir. İlgi alanları bu yönde olanlar bir dürbün alarak her iki amaç için de ondan yararlanabilirler.

Doğal olarak, teleskopta olduğu gibi, dürbünün çapı büyüdükçe ışık toplama miktarı artar. Örneğin, 70 mm’lik bir dürbün 50 mm’lik dürbünün yaklaşık iki katı ışık toplar. Ancak unutmamak gerekir ki, çap arttıkça ağırlık, boyut ve fiyat artar.

Dürbünlerde, göz mercekleri genellikle sabittir. Ancak, bazı markaların bazı modellerinin değişken büyütme (zoom) özelliği vardır. Dürbünlerin boyutlarının küçük olmasının bir başka nedeni, objektifle göz merceği arasına yerleştirilen bir prizma sistemidir. Bu prizma sistemi sayesinde, objektiften göz merceğine gelen ışığın yolu katlanmış bir hale getirilir. Böylece, dürbünün toplam uzunluğu azalır.

Teleskop ve dürbünlerde, fiyatı belirleyen etkenlerden birisi de kullanılan mercek ve aynaların niteliğidir. Standart kaplamalı mercekler, çoğu zaman yeterli nitelikte görüntü verirler ve gelen ışığın yaklaşık %4’ünü yansıtırlar. (Kaplanmamış cam, ışığın yaklaşık %10’unu yansıtır.) Çoklu kaplamalı mercekler ise, çok nitelikli görüntü verirler ve ışığın sadece %1’ini yansıtırlar. Ancak, bu merceklerin kullanıldığı teleskop ve dürbünler çok pahalıdır. Aynalarda da çeşitli kaplamalar kullanılmaktadır. Teleskopun fiyatı, bu kaplamaların niteliğiyle orantılı olarak artar.

Dürbün ve teleskopların özelliklerinden bahsettikten sonra, bir de önerimiz olacak. Optik aygıtları satın alırken, eğer onların özelliklerini iyi anlamıyorsanız yetkili satıcılarından almayı tercih edin. Marketlerde ya da kırtasiyecilerde satılan optik aygıtların niteliğine güvenilemeyeceği gibi çoğunlukla değerlerinin çok üzerinde fiyatlar istenir.

Ülkemizde artık Dünya’nın en çok teleskop satan Meade, Celestron ve Orion firmalarının ürünleri bulunuyor. Ancak, bu teleskopları alırken, yetkili satıcılardan almanızı bir kere daha hatırlatırız.



İyi bir teleskop almak için...

Bu oldukca subjektif bir konu. Herkes icin "en iyi" bir teleskop yoktur. Seçeceğiniz teleskop, yasam tarzınıza ve astronomik amacınıza baglıdır. Motivasyonunuzu bilmelisiniz ki akıllıca bir secim yapabilesiniz. Değişik teleskop türlerine bakmanız size bu konuda fikir verebilir. Öncelikle büyütmenin en önemli konu olmadığını söyleyelim. 450x, 500x gibi aldatıcı büyütme oranlarına kanmamak lazım. En parlak ve keskin görüntüler, 25x-50x gibi en düşük büyütme oranlarında elde edilir. Teleskobun çapının büyük olması, ışık toplama kabiliyetinin artmasını ve dolayısı ile daha sönük cisimlerin görülebilmesini sağlar. 60mm-80mm çaplı küçük ve kaliteli akromatik mercekleri olan bir refraktor, Ay'ın ve büyük gezegenlerin gözlenmesi için iyi bir başlangıçtır. Fiyatları genelde yüksek değildir. Böyle bir teleskoba sahip olmakla, gerçekten ne yapmak istediğinize karar verebilir, hobinizin sınırlarını test etmiş olursunuz. Çapları küçük olduğundan, böyle teleskoplarla sönük derin-uzay cisimlerini (galaksiler, sönuk nebulalalar gibi) görmek mümkün değildir. Başlangıç için bir diğer seçenek, 90mm-150mm çaplı bir Newtonian veya Schmidt-Cassegrain teleskop (aynalı teleskoplar) almak da olabilir. Bununla cok daha fazla sayıda (daha sönükleri) cismi daha yüksek performansla gözleyebilirsiniz. Tabii daha yüksek bir fiyat karşılığında! Aslında aynalı teleskoplar, aynı çaptaki bir refraktore (mercekli teleskop) göre fiyat/performans oranı açısından daha uygundurlar. Bununla birlikte eğer gözlemlerinizi şehir içinde veya şehre çok yakın yerlerde yapacaksanız, daha büyük çaplı bir teleskop almanın çok faydası olamaz. Çünkü ışık kirliliği (zemin aydınlanması) sebebiyle sönük cisimleri gözlemek bakımından pek şansınız olmaz. Teleskop alırken odak uzunluğuna da dikkat etmek gerekir. Daha uzun odak genelde daha fazla büyütme anlamına gelir. Özet olarak, başlangıç amacıyla, 10-15 cm çaplı bir Newtonian reflektörü (aynalı teleskop) tavsiye ederim. Bununla gözlem yaparak ileriye yönelik amacınızı belirler ve pek çok gök cismini gözleyebilirsiniz. Gerçi bu tip teleskoplara pek takılmıyor ama, gözlem sırasında gök cisminin görüş alanında kalması bakımından takip mekanizmasının bulunmasının çok faydalı olacağını da söylemeliyim. Fiyatları daha düşük olduğundan Dobsonian monturlu olanları tercih etmenizi öneririm. Ekvatoral monturlu olanlar daha pahalıdır. Eğer fiyat konusunda bir çekinceniz yoksa, 20 cm çaplı ve f/10 odak oranlı bir Schmidt-Cassegrain teleskop almanız, sizi hem başlangıç düzeyinde hem de ileri-amator düzeyde gözlemlerde fazlasıyla tatmim edebilir. Bunlar da nispeten kolay taşınabilir teleskoplardır. Ama dikkat! Eğer gözlem hevesinizin zamanla azalacağından korkuyorsanız, bu iyi bir secim olmaz. Son bir uyarı: temel koordinat sistemleri bilgisini edinmeden gözlem yapamazsınız.


Eger amacınız fotoğraf çekmekse, Schmidt-Cassegrain teleskopları veya MaksutovCassegrain teleskopları tavsiye ederim. Ancak Dobsonian monturlu Newtonian teleskoplarla da fotoğraf çekmek mümkündür. Fiyata bakarak tercih yapmak zorundasınız. Fakat hepsinde takip mekanizması olmak zorunda. Diğital fotoğraf makinasi kullanacaksanız iki seçeneğiniz var: 1) Makinanız SLR olmalı. Yani objektifi çıkabilmeli. Çünkü artık objektifiniz teleskobun kendisi olacaktır. Okuleri çıkacak, yerine fotoğraf makinası takılacak. Bu makinayı teleskoba takmak icin, teleskobu alırken satıcı firmaya makinanıza uygun bir mekanik adaptor de sipariş etmelisiniz. 2) İkinci seçenek daha zordur. Fotoğraf makinanızın objektifi takılı olmalı. Okuler de teleskopta takılı olmalı. Makinanızı okulerin arkasına bir şekilde bağlamalısınız (tabii uygun mesafede). Bu şekilde ancak çok parlak cisimlerin fotoğraflarını çekebilirsiniz.

çumurtesi küneşli ısıcak, keza pazirgün yağmırlı, idirne de eyle zati..

Emmi nerden buldun bu gıda yazıyı. Kim koycak şimdi. Yihohohahaha. Özet lazım özet.
Şaka emmi kızma hemen. okudum hepisini. Bunları örnekleri ve fiyatları ile verebilenmi hoca. Çok gözel açıklamışsın savol.
Öteki emmisel bakcez gali.

lüpnanamı gaçmış ne diyorlar..

Kİm gaçmış emmi.

http://www.hurriyet.com.tr/dunya/16743996.asp

http://www.hurriyet.com.tr/dunya/16846959.asp