17 Ağustosta Kaybettiklerimiz

60 `lı yıllarda fotoğraf çekmeye karşı büyük bir tutkum vardı. Bir dolu fotoğraf çektim, bir kısmını kitaplarımda kullandım. Sonra birdenbire fotoğraf çekmeyi bıraktım çünkü orada olanı gerçekten kavramak yerine etrafta elimde bir makineyle dolaşıp, bir gözümle bakarak deklanşöre bastığımı hissettim. Son kırk yıldır bir fotoğraf makinem bile yok, diyordu John Berger , kısa bir süre önce Aslı Tohumcu ile yaptığı röportajda. Fotoğrafın da içinde olduğu görüntü teknolojisindeki gelişmenin, yaşamımızın bir görüntü bombardımanı altında kalışının, biz insanları belleksizleştirdiği savı üzerine konuşurken aktarıyordu bu kişisel ayrıntıyı. Fotoğraf makinesi kullanmamayı `hatırlama ihtiyacı`na sahip çıkmak için tercih etmişti, bir eylem olarak! Hatırlamak için fotoğraftan uzak durmak gerekiyordu...


İkna edici birkaç neden sıralama ihtiyacı duymadan, Türkiye toplumunun bellek-sizliği, sık dile getirilen bir klişe. Berger ile yapılmış röportajı okurken, zedelenmişlerden biri olarak, `zedelenmemişler`in belleklerinde depreme dair iz bırakanlar üzerine düşünüyorum... O dönemin gazetelerini karıştırıyorum. Kırılmış boynu ile kirişin altındaki toz içindeki yüzü ile baygın kadın fotoğrafı var `büyük` gazetelerinin internet arşivlerinde. Hani şu `mucize kadın`ın fotoğrafı. Daha sonra, yaşadığı anlaşılan ve depremin simgesi haline getirilen... Ve elbet diğer fotoğraflar...


ENFORMASYON VE BİLGİ AYNI DEĞİL


`Orada olanı gerçekten kavramak` için fotoğrafın yetersizliğinin altını çizerken bilgi ve enformasyon arasındaki farka gönderme yapıyor gibi Berger . Enformasyon , olayın sadece görünen kısmıdır. `5 N i K` ya da 2x2=4 gibi bir formüldür. Bilgi ise olayın arka planını da içerir. Olayı kişilerden bağımsızlaştırır. Bütüncül bir kavrayışa olanak sağlar . Yorum yapma gücü kazandırır vs... Medyanın bize bilgi değil, enformasyon sunduğu ortada. Görüntü fetişizmi de bunu besleyen bir unsur . Bu açıdan baktığımızda fotoğrafın da ancak bir enformasyon olacağını söyleyebiliriz.


17 Ağustos fotoğraflarında da yaşananı derin nedenselliği ile kavramamızı engelleyen bir şeyler var. Berger , fotoğrafı, hatırlama ihtiyacı için bilgi`ye gereksinim duyması sonrası boşadığını söylüyor. 17 Agustos `un, zedelenenler dışındakiler için belleklerde bir `bilgi`si olmamasının nedenlerinden biri de bu fotoğraflar olmasın!..


Yine Berger `e dönelim. Aynı yerde, `hatırlama ihtiyacı`ndan, arka plan bilgisinden bahsederken (biz buna `bilgi` dedik) Nazım `m bir şiirini örnek veriyor: Ceviz Ağacı İle Topal Yunus `un Hikayesi. `Burada bir dostumuz var: Çerkeş `in Kavak köyünden. Büyük kitaplar gibi içinde bir şeyler saklı . Akıllı adamlara ajans haberlerine ve bilmeceye meraklı. Adı: Yunus . Ateşimizi yakıp suyumuzu veriyor. Ağaçlardan ve günlerden konuşuyoruz. Herhal ilerdedir yaşanacak günlerin en güzelleri. Şimdilik sohbetimizde kederi: kesilip satılmış bir ceviz ağacının... Onu tanıyoruz: avlunun içinde kapının so-lundaydı. Ve altı yaşında dalından düştü Yunus , topallığı ondandır...` Berger `e göre bu şiir birçok şeyden bahseden bir hikayedir: `Sansasyonel bir hikaye ya da televizyon haberlerinde görebileceğiniz bir hikaye değildir ... İnsan tecrübesi hakkındadır, bir anlamda bütün bir hayatı içine alan harika bir şiirdir.`


17 Ağustos hikayelerini hatırlayalım. Bütün bir hayatı içine almak bir yana, bağlamından koparılmış, kişiselleştirilmiş, birbirine benzer dramlardan, günah keçisi arayışlarından ibaret bir dolu şey. Yapısal nedenleri es geçen bu hengamenin anlattığı, bir fotoğraf karesininkinden fazla değil. Hatırlama ihtiyacı için başka türlü kurulmuş, bütünü kavrama olanağı sunan hikayelere gereksinim var. Zihnimiz, `enformasyon =bilgi` şeklinde işlemeye başladığında, aynı türden binlerce enformasyon, bütünü kavrama olanağı yaratmıyor. Aralarında bağlantı kurulmayan kopuk hikayeler bellekte yer etmiyor...


Bir tür denetim mekanizmasından söz ediyoruz. Bağlamayı Ulus Baker ile yapalım ve de anmış olalım kendisini: `...modern iletişim özgü

allah rahmet eylesin hepisini.cabuk unuuttuk.hayat telaşı. ates düştügü yeri yakar..

allah bir daha ogunleri yasatmasın..
diye bir duanın yada dilegin mevcut umursamaz yapıda cokda işe yaramayacagını gormek zor degil..
unuttuk ne yalan soyleyeyim..
bu,gunun birinde olecegini bildigi halde cıldırmamak gibi birşey..bir gun deprem olacak ve binlerce kişi olecek,binlerce bina yıkılacak,bunu biliyoruz farkındayız,ama umursamıyoruz..
gecmişi unuttuk,bari gelecegi garantıye alsak..ama oda yok..
allahtan olenlere rahmet kalanlara bassaglıgı dılerım..
---

Rabbim o günleri bir daha yaşatmasın.
orada bizzat görev yaptım.
gitmemin bir başka amacı da vardı
kız arkadaşımı kaybettim belki sağdır ümidi ile gittim
ama maalesef onu özlüyorum hala

allah bu gunlerı kımsyee yasatmasın
bızım kuyumuzu kazanlara dahı.allahtan geldı ama bızım ondan baska sıgıncak kapmız yoq.bende 17 agustos ve 12 kasım depremlerını yasadım..ya anlatılmaz..anlamayada calsıılmaz.anlanamaz cunku.8 yıl oldu hala ev sallanıo.cogu zaman basım donuo ve deprem oluo snaıorum..hmen lambaya bakıyormm..YIKIM!rabbim bizi affetsin..
unuttukk..