Savaş Ve Fotograf

Yazıma Susan Sontag’ın sanat dünyamız adlı dergide çıkan savaşa bakmak/fotoğrafın ölüm ve yıkıma bakışı adlı yazısından aldığım alıntıyla başlamak istiyorum. Yazıda Susan Sontag, Virgina Woolf’un 1938 yılında İspanya’daki faşist ayaklanma sırasında yazılan Three Guinea, adlı kitabından bahsediyor kitap hayali bir avukatın (gerçek olabilir) Woolf’a yazdığı mektupta “sizce savaşı engelleyebilecek miyiz? Sorusuna bir cevap niteliğinde “aynı eğitimli sınıfa dahil oldukları halde, onları birbirinden ayıran büyük bir uçurum vardı. Avukat erkek Woolf ise kadındı savaşı erkekler yapar erkekler (çoğu erkek) savaştan hoşlanır yada en azından dövüşmekte, biraz onur, biraz zorunluluk, birazda tatmin bulurlar; ki kadınlar (çoğu kadın) bunları ne arar nede bulur. Onun gibi eğitimli, yani arımcılıklı bir kadın savaştan ne anlar? Savaşın dehşeti karşısında kadının tepkisi erkeğinkiyle bir olur mu?” Bu alıntının 1938 yılında yazıldığını ve bugünün şartlarını önümüze koyarsak bana göre bazı eksik noktalar var. O yıllarda bazı devletler ordularına ilk kadın subaylarını almaya başlamışlardır. Bugün ise kadınların ordu bünyesinde etkin duruma gelmek üzere olduklarını görüyoruz. Çünkü kapitalizm erkek kadın ayırmadan savaşçı arar kadın duyarlılığını kabul ediyorum, ama emperyalizmin ölüme gönderdiği ve bilhassa öldüklerinde kadın erkek ayrımı yapmadığını göz ardı etmiyorum. Bana önemli gelen diğer bir nokta vicdani red olayının giderek güçlenmesi ve evrenselleşmesi vicdani reddi olan kişinin erkek olup, girdiği yoldaki mücadelesini hepimiz biliyoruz. Woolf kitabında savaş fotoğraflarına gösterilen tepki için şu teşhisi koyar “Hepimiz aynı şekillerde tepki gösteririz; bizi yetiştiren gelenekler ve aldığımız eğitimler ne kadar farklı olursa olsun” fotoğrafın dili evrenseldir. İnsanileşen insanda evrensel olarak tabiki aynı tepkiyi verir. Bu tepkiler bütün dünyada barış yanlısı hareketlerin oluşmasına ve barış için mücadeleye fotoğrafın katkısıdır diyebiliriz. Ya da bu tür fotoğraflar savaş olgusunu çok sık tekrarlayarak görüntünün baka baka eskiyerek savaşın kanıksanmasını olağan karşılamasını sağlar mı?